การเปลี่ยนแปลงทางสังคม (Social Change)

       การเปลี่ยนแปลงของระบบความสัมพันธ์ของกลุ่มคน อันเป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในโครงสร้างทางสังคม ได้แก่ ระเบียบแบบแผนความสัมพันธ์ของคนในสังคม สถานภาพและบทบาทของสมาชิกในสังคม บรรทัดฐานความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล การเปลี่ยนแปลงที่ว่านั้นอาจมีทั้งการเปลี่ยนแปลงที่เป็นผลดีหรือผลเสีย ก้าวหน้าหรือถอยหลัง เปลี่ยนแปลงไปอย่างถาวรหรือชั่วคราว การเปลี่ยนแปลงที่ตั้งใจให้เกิดหรือเกิดขึ้นเอง อาจจะเป็นประโยชน์หรือเป็นโทษก็ได้

เงื่อนไขของการเปลี่ยนแปลงทางสังคม

      เงื่อนไขที่ทำให้สังคมเกิดการเปลี่ยนแปลง มักจะเกิดจากปัจจัยหลายปัจจัยประกอบกัน ไม่ได้เกิดจากปัจจัยใดแค่ปัจจัยเดียว แต่ทั้งนี้ก็ปฏิเสธไม่ได้เช่นกันว่าปัจจัยหนึ่งอาจมีอิทธิพลต่อการเปลี่ยนแปลงมากกว่าปัจจัยอื่น

1. ปัจจัยทางนิเวศวิทยา
      สิ่งแวดล้อมทางภูมิศาสตร์หรือการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพ อย่างสภาพพื้นที่ทางภูมิศาสตร์ ที่ทำให้วิถีการดำรงชีวิตของมนุษย์เปลี่ยนไป เช่น การสร้างเขื่อนกักเก็บน้ำ ส่งผลให้ทางตอนใต้ของเขื่อนเกิดปัญหาน้ำแห้งขอด วิถีชีวิตแบบประมงดั้งเดิมของชาวบ้าน ก็ไม่สามารถทำได้อีกต่อไป ชาวบ้านจึงต้องหันไปทำอาชีพใหม่ เป็นต้น
      โดยปกติแล้ว สิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติจะไม่ค่อยเปลี่ยนแปลง (ด้วยตัวเอง) แต่หากเกิดการเปลี่ยนแปลงแล้ว จะเกิดผลกระทบมากต่อสิ่งแวดล้อมทางประชากร เช่น การโยกย้ายถิ่นฐาน การกระจายตัวของประชากร ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางสังคม
   ยกตัวอย่างเช่น การย้ายถิ่นเข้ามาทำงานในเมืองหลวงของประชาชนในแถบชนบท  ส่งผลให้ชนบทขาดแคลนแรงงาน หรือการเพิ่มจำนวนของประชากรที่ทำให้เมืองขยายตัวมากขึ้น
2. เทคโนโลยี และนวัตกรรม
      เทคโนโลยีและนวัตกรรม เกิดขึ้นเนื่องจากความต้องการความสะดวกสบายในการใช้ชีวิตของมนุษย์ ทำให้มีการประดิษฐ์ ค้นพบสิ่งอำนวยความสะดวกใหม่ๆ เพิ่มขึ้นมาเสมอ ไม่ว่าจะเป็น เครื่องจักรกล รถยนต์ หรือแม้แต่การเกิดขึ้นของอินเทอร์เน็ต การเกิดขึ้นของเทคโนโลยีนั้นก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการดำรงชีวิตของคนไป
3. เศรษฐกิจ
      การเปลี่ยนแปลงบรรทัดฐาน ว่าด้วยความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจของคนในสังคม เช่น การเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิต หรือที่เรียกว่า ระบบกรรมสิทธิ์ กระบวนการผลิตอันเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงปัจจัยการผลิต และมีอิทธิพลต่อการเปลี่ยนแปลงในระบบอื่นๆ เช่น การเปลี่ยนแปลงระบบการเมือง เปลี่ยนอุดมการณ์ทางการเมือง
4. การขัดแย้งและการแข่งขัน
      เป็นกระบวนการทางสังคมที่เกิดจากการที่บุคคลต้องแข่งขันกันเพื่อให้ตัวเองได้เปรียบ ทั้งทางด้านเทคโนโลยี หรือเศรษฐกิจ เช่น การพัฒนาสิ่งของให้ดีกว่าเดิม
   การคิดค้นสิ่งประดิษฐ์ใหม่ๆ ซึ่งมักส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงในสังคม ยกตัวอย่างเหตุการณ์ในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 ที่ทั้งสองฝ่ายต่างมีการคิดค้นประดิษฐ์อาวุธ เทคโนโลยีต่างๆ มากมาย เพื่อให้ฝ่ายตนเองได้เปรียบในสงคราม
      ผลพวงของเทคโนโลยีเหล่านั้น ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสังคมในปัจจุบันอย่างมาก เช่น
   เครื่องคอมพิวเตอร์ ที่ตอนแรกเกิดจากการเป็นเครื่องคำนวนคณิตศาสตร์ กลายเป็นเครื่องถอดรหัสและวิวัฒนาการตัวเองเรื่อยมาจนทุกวันนี้เป็นอุปกรณ์ที่สามารถทำประโยชน์ได้อย่างหลากหลาย

   ---

ผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงทางสังคม

      สังคมย่อมต้องมีการเปลี่ยนแปลง การเปลี่ยนแปลงทั้งหลาย อาจส่งผลกระทบต่อสังคมในระดับใดระดับหนึ่ง อาจเป็นการเปลี่ยนแปลงทางตรง หรือการเปลี่ยนแปลงทางอ้อม อาจเกิดแค่สังคมเล็กๆ หรือลุกลามไปในสังคมใหญ่ก็ได้เช่นกัน ผลที่ได้ก็ไม่ได้มีเพียงแค่ผลดีเสมอไป แต่อาจเกิดผลเสียด้วย ยกตัวอย่าง เช่น

      กรณีตัวอย่างทั้ง 2 กรณีที่ยกมานั้น สะท้อนให้เห็นว่า การเปลี่ยนแปลงทางสังคมเกิดผลต่อกันเป็นลูกโซ่นั่นเอง ผลดีอาจเกิดกับที่หนึ่งแต่ผลเสียอาจเกิดกับอีกที่หนึ่งก็เป็นไปได้

ปัญหาสังคม
(Social Problem) 

      เป็นสภาวการณ์ทางสังคม หรือเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในสังคมที่มีผลกระทบต่อคนหมู่มากและคนส่วนใหญ่พิจารณาแล้วว่าเป็นสภาวะการณ์ที่สังคมไม่พึงปรารถนา ไม่ต้องการให้เกิดขึ้น จำเป็นต้องมีการปรับปรุงหรือแก้ไขปัญหานั้น แต่การแก้ไขปัญหาต้องดำเนินการในรูปแบบของการแก้ไขปัญหาร่วมกัน

      ตัวอย่างของปัญหาสังคม เช่น ปัญหายาเสพติด ปัญหาคอร์รัปชั่น ปัญหาความยากจน และ ปัญหาการแพร่กระจายของโรคเอดส์ ฯลฯ

ลักษณะปัญหาสังคม

1. เป็นสภาวการณ์ที่ไม่พึงปรารถนา
2. บุคคลในสังคมย่อมมองปัญหาสังคมแตกต่างกันออกไปตามระดับชนชั้น วิธีคิด ค่านิยม และการตีความในแบบแผนพฤติกรรมที่ต่างกันออกไป และเมื่อปัญหาต่างกัน วิธีคิดต่อการแก้ปัญหาก็จะต่างกันไปด้วย ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับว่าวิธีไหนเป็นประโยชน์กับตัวเองมากที่สุด
3. ปัญหาสังคมไม่หยุดนิ่ง และจะผันเปลี่ยนไปตามกาลเวลา บางครั้งในอดีตอาจเป็นปัญหา
   แต่ในปัจจุบันกลับไม่เป็นปัญหาแล้ว
4. ปัญหาสังคมอาจเกิดขึ้นโดยจากพฤติกรรมที่ไม่คาดคิด หรือเกิดจากกิจกรรมที่วางแผนมาแล้วก็เป็นไปได้

   ---

สาเหตุของปัญหาสังคม

1. การเปลี่ยนแปลงทางสังคม
   เช่น การเปลี่ยนเป็นสังคมเมือง การเปลี่ยนจากสังคมเกษตรกรรมเป็นสังคมอุตสาหกรรม การเปลี่ยนค่านิยมใหม่ๆ ที่ทำให้สังคมเกิดปัญหาขึ้น
2. ความไม่เป็นระเบียบของสังคม
   ที่ไม่สามารถจะควบคุมสมาชิกให้ปฏิบัติตามสถานภาพและบทบาทที่สังคมกำหนดไว้ได้  เกิดจากความขัดแย้งระหว่างกฏเกณฑ์กับความมุ่งหมาย หรือสมาชิกบางกลุ่มที่สร้างความเดือดร้อนให้แก่สังคม ทำให้เกิดการขาดระเบียบและเป็นปัญหาสังคมขึ้น
3. ความผิดพลาดจากการให้การอบรม
   และการเรียนรู้ระเบียบ แบบแผนพฤติกรรมของสังคม จากสถาบันที่ทำหน้าที่รับผิดชอบ เกิดความล้มเหลวของกระบวนการขัดเกลาทางสังคม
4. พฤติกรรมที่เบี่ยงเบนไปจากบรรทัดฐานของสังคม
   เป็นพฤติกรรมที่สังคมไม่ยอมรับและไม่อาจทำได้ สังคมเห็นว่าเป็นความรับผิดชอบของสังคม และมีผลกระทบต่อสังคมโดยส่วนรวม

      ปัญหาสังคม เกิดมาจากการเปลี่ยนแปลงทางสังคม อย่างที่กล่าวไปว่า การเปลี่ยนแปลงทางสังคม อาจก่อให้เกิดผลดีหรือผลเสียต่อสังคมก็ได้ทั้ง 2 ทาง ปัญหาสังคม คือ ผลพวงที่เกิดจากผลเสียของการเปลี่ยนแปลงทางสังคมนั่นเอง