กฎหมายอาญา : เมื่อชีวิตตกอยู่ในอันตราย กฎหมายจะช่วยอะไรเราได้?

     
      กฎหมายอาญา มีลักษณะเป็นกฎหมายมหาชน กล่าวคือ เป็นกฎหมายที่รัฐใช้ลงโทษเอกชนที่ทำความผิดซึ่งขัดต่อความสงบเรียบร้อยของสังคม และด้วยความที่เป็นกฎหมายที่เป็นการลงโทษและจำกัดเสรีภาพของคน ดังนั้น จึงต้องใช้การตีความอย่างเคร่งครัดและต้องมีกฎหมายบัญญัติไว้อย่างชัดแจ้ง        

      ดังนั้น หากบุคคลได้กระทำการใด ๆ ลงไป แต่ไม่มีกฎหมายบัญญัติไว้ว่าการกระทำเช่นนั้นเป็นความผิด บุคคลก็ไม่ต้องรับโทษ และหากเวลาผ่านไปกลับมีกฎหมายออกมาแล้วบอกว่าการกระทำที่ทำไปในอดีตนั้นมีความผิด กฎหมายอาญาก็จะไม่ย้อนหลังกลับไปลงโทษบุคคลนั้น เพราะกฎหมายอาญามีหลักการอีกประการที่สำคัญก็คือ กฎหมายอาญาไม่มีผลย้อนหลัง

      กรณีที่เป็นโทษแก่ผู้กระทำความผิด นั่นก็หมายความว่าหากเป็นกรณีที่เป็นคุณ กฎหมายอาญาสามารถย้อนหลังให้ได้ เช่น

      กฎหมายอาญานั้นจะต้องพิจารณาถึงหลักดินแดนก่อน กล่าวคือ กฎหมายอาญาของไทยจะมีผลก็ต่อเมื่อผู้นั้นกระทำความผิดภายในราชอาณาจักรไทย รวมถึงการกระทำในท่าอากาศยานไทย เช่น

      เว้นแต่ความผิดบางประการที่กฎหมายอาญาบอกว่าไทยสามารถนำมาลงโทษได้แม้ทำนอกราชอาณาจักร เช่น วางแผนก่อการร้ายประเทศไทย ขณะที่อยู่ที่ประเทศอังกฤษหรือปลอมแปลงเงินตราไทย เป็นต้น 

การพิจารณาว่าบุคคลใดมีความผิดในทางอาญาหรือไม่นั้น

จะพิจารณาดังต่อไปนี้

1. มีการกระทำ หรือองค์ประกอบภายนอก หรือไม่กระทำในทางกฎหมายอาญานั้น คือ การเคลื่อนไหวร่างกายโดยรู้สำนึกในการกระทำนั้น เช่น ยิงปืนใส่ ก. ก็ต้องรู้ว่าตนเองถือปืนและเหนี่ยวไกไปยัง ก.         
2. มีเจตนาในการกระทำความผิดนั้น หรือ องค์ประกอบภายใน คือ เจตนาที่จะกระทำเช่นนั้นต่อบุคคลนั้นจริง ๆ เช่น
   
   A จะยิง ก. ต้องพิสูจน์ให้ได้ว่า A ทำเช่นนั้น เพื่อจะฆ่า ก. จริง ๆ ไม่ใช่ว่า A ถูกสะกดจิต หรือ ละเมอ (เป็นการกระทำโดยไม่รู้สำนึก) ไปยิง ก.
   เพราะถ้าเป็นเช่นนั้นแม้จะมีการกระทำในทางข้อเท็จจริง แต่ไม่ได้มีเจตนาที่จะเอาชีวิตของ ก. เช่นนี้ A ก็จะไม่มีความผิดฐานฆ่าคนตาย ซึ่งการกระทำบางครั้งอาจเป็นการกระทำโดยไม่เจตนาก็เป็นได้ เช่น
   
   ก. ใช้มีดแทง ข. โดยมุ่งทำร้ายร่างกาย ข. แต่ปรากฏว่าแผลนั้นกลับติดเชื้อ และ ข. เสียชีวิตลงในที่สุด เช่นนี้ ข. ก็มีความผิดฐานฆ่าคนตายโดยไม่เจตนา
   เพราะไม่ได้มีเจตนาจะฆ่าให้ตายแต่แรก เพียงแค่จะทำร้ายเท่านั้น หรือบางครั้งอาจเป็นการกระทำโดยประมาท คือหากได้ใช้ความระมัดระวังแม้เพียงน้อยนิดตามวิสัยวิญญูชนทั่วไป ก็จะไม่เกิดเหตุการณ์เช่นนั้นขึ้น เช่น
   
   ก. ขับรถด้วยความเร็ว ข. กำลังจะข้ามถนน แต่ ก. หยุดรถไม่ทันจึงชน ข. จนถึงแก่ชีวิต
   เช่นนี้ เห็นได้ว่า ก. มิได้มีเจตนาที่จะชน ข.แต่อย่างใด หากเพียงแค่ ก. ขับรถตามความเร็วที่กฎหมายกำหนด ก. ก็จะหยุดรถทันและไม่ชน ข. จนถึงแก่ความตาย เป็นต้น         
3. มีกฎหมายบัญญัติไว้ว่าการกระทำเช่นนั้นเป็นความผิดและต้องรับโทษ เช่น ผู้ใดฆ่าผู้อื่นต้องระวางโทษฐานฆ่าคนตาย ผู้ใดเอาทรัพย์ของผู้อื่นไปต้องระวางโทษฐานลักทรัพย์ เป็นต้น 
4. ไม่มีเหตุยกเว้นความผิดตามกฎหมาย  
   a. เหตุป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมาย เช่น ก. ถือมีดเข้ามาจะแทง ข. ดังนั้นเพื่อป้องกันตนเอง ข. จึงเอามีดแทงสวน ก.ไป อย่างนี้เป็นการกระทำที่ชอบด้วยกฎหมายและพอสมควรแก่เหตุ ข. ก็จะไม่มีความผิดที่แทง ก. เพราะอ้างเหตุป้องกันจำเป็นได้
   b. มีจารีตประเพณีให้ทำได้ เช่น การแข่งขันชกมวย แม้จะเป็นการทำร้ายร่างกายกันแต่ก็ไม่ผิดกฎหมาย เพราะเป็นกีฬาประเภทหนึ่งที่ไม่อาจหลีกเลี่ยงการทำร้ายร่างกายได้ และมีกีฬานี้อยู่มานานแล้ว
   c. เป็นการกระทำที่ผู้เสียหายยินยอมโดยการยินยอมนี้ต้องไม่ใช่เรื่องที่ขัดต่อความเรียบร้อยและศีลธรรมอันดีของประชาชน เช่น ยอมให้เพื่อน
   เข้าไปหา ที่บ้าน เช่นนี้เพื่อนไม่มีความผิดฐานบุกรุก แต่ถ้ายอมให้คนอื่นฆ่าตนเอง เช่นนี้ทำไม่ได้เพราะเป็นเรื่องที่ขัดต่อสำนึกของวิญญูชนทั่วไป 
5. ไม่มีเหตุยกเว้นโทษ
   
   
   a. กระทำโดยจำเป็น เช่น ก. เอาปืนจ่อ ข. แล้วบอกว่าจะยิงถ้า ข.ไม่ยอมทำร้าย ค.
   เช่นนี้ ข. ย่อมเป็นผู้ที่ตกอยู่ในภยันตรายอันถึงแก่ชีวิตของตนเเล้ว หาก ข. ทำร้าย ค.
   ไป เช่นนี้ ข. ย่อมมีความผิดฐานทำร้ายร่างกาย ค.แต่กฎหมายยกเว้นโทษให้
   b. กระทำไปเพราะความมึนเมา ทั้งนี้ต้องเป็นความมึนเมาที่เกิดจากความไม่ตั้งใจเท่านั้น ไม่ใช่ว่า
   เสพยาเพื่อที่จะได้ฆ่าคนแล้วไม่รู้สึกผิด เช่นนี้กฎหมายจะไม่ยกโทษให้

การกระทำความผิดทางอาญา         

      การกระทำความผิดในทางอาญานั้น อาจแยกพิจารณาได้ เช่นนี้       

1. การคิด คือ ยังไม่ได้กระทำ ขั้นนี้ยังไม่มีความผิดทางกฎหมายอาญา
2. การตกลงใจ คือ คิดแล้วว่าจะทำแต่ยังไม่ได้ทำ จึงยังไม่มีความผิด   
3. การตระเตรียมการ ขั้นนี้โดยทั่วไป ความผิดยังไม่เกิดขึ้น ดังนั้นจึงยังไม่มีความผิด แต่ความผิดทางอาญาบางประการแม้อยู่ในขั้นนี้ก็มีความผิดแล้ว เช่น ความผิดฐานวางเพลิงเผาทรัพย์ เป็นต้น
4. การพยายามกระทำความผิด คือ มีการกระทำแล้ว แต่ผลไม่ได้เกิดแบบที่ตั้งใจไว้แต่แรก เช่น ตั้งใจจะยิงให้ตาย แต่อีกฝ่ายแค่บาดเจ็บ เท่านั้น เช่นนี้ผิดฐานฆ่าคนตายโดยไม่เจตนา   
5. การกระทำความผิดสำเร็จ คือ กระทำการลงไปแล้ว และผลเป็นไปตามที่ตั้งใจไว้ เช่น ตั้งใจจะยิงให้ตายแล้วก็ตายจริง เป็นต้น

ผู้กระทำความผิดทางอาญา   

      เกิดได้ 3 กรณี ดังต่อไปนี้

1. ตัวการ คือ ผู้ที่ลงมือทำความผิดโดยตรง         
2. ผู้ใช้ คือ ผู้ที่ก่อให้คนอื่นกระทำความผิด ไม่ว่าจะเป็นการจ้างวานหรือยุยง อาจลงโทษได้ 2 กรณี คือ หากความผิดกระทำลงไปแล้วต้องรับโทษเสมือนเป็นตัวการ แต่ถ้าทำไม่สำเร็จความผิดจะเหลือแค่ 1 ใน 3  ของโทษที่ระวางไว้ในความผิดแต่ละฐานนั้น ๆ          
3. ผู้สนับสนุน คือ ผู้ที่ให้ความช่วยเหลือหรืออำนวยความสะดวกให้แก่ผู้กระทำความผิดนั้นๆ โดยอาจรับโทษ 2 ใน 3 หากความผิดนั้นได้กระทำลง แต่ไม่ต้องรับโทษเลยหากความผิดนั้นไม่ได้เกิดขึ้นเลย ตัวอย่างเช่น

1. ลักทรัพย์ เอาสังหาริมทรัพย์ของผู้อื่นไปโดยทุจริต
2. วิ่งราวทรัพย์ ฉกฉวยซึ่งหน้า
3. ชิงทรัพย์ ใช้กำลังประทุษร้ายเพื่อเอาทรัพย์ไปในขณะนั้น
4. ปล้นทรัพย์ ร่วมกันชิงทรัพย์ตั้งแต่ 3 คนขึ้นไป
5. ยักยอกทรัพย์ เบียดบังเอาทรัพย์ผู้อื่นมาเป็นของตนหรือเบียดบังทรัพย์ที่ตนเป็นเจ้าของรวมอยู่ด้วยมาเป็นของตนเอง
6. กรรโชกทรัพย์ ข่มขืนใจผู้อื่นว่าจะใช้กำลังประทุษร้ายเพื่อให้ได้มาซึ่งทรัพย์ที่ตนเองต้องการ
   

ความผิดอื่น ๆ ที่น่าสนใจ

• ซ่องโจร คน 5 คนขึ้นไปสมคบกันทำผิดทางอาญา        
• ก่อการจลาจล คน 10 คนขึ้นไปใช้กำลังประทุษร้ายขู่เข็ญเพื่อทำให้บ้านเมืองวุ่นวาย      
• อั้งยี่ คณะบุคคลปกปิดวิธีดำเนินการ และมุ่งหมายทำผิดกฎหมาย       
• การข่มขืนกระทำชำเรา ในปัจจุบันรวมถึงการที่หญิงกระทำชาย ชายกระทำหญิง หรือ เพศเดียวกันกระทำต่อกันเองด้วย โดยมีความผิดหากนำอวัยวะเพศ อวัยวะอื่นใด หรือ อุปกรณ์ใดๆ ล่วงล้ำเข้าไปในอวัยวะส่วนใดส่วนหนึ่งของร่างกายอีกฝ่ายโดยหากกระทำต่อผู้ที่มีอายุต่ำกว่า 15 ปี ผู้ข่มขืนมีความผิดทุกกรณี แต่ถ้าเกินกว่า 15 ปี ไม่มีความผิดหากผู้นั้นยินยอมที่จะร่วมเพศด้วย 
• หากเป็นการนำอวัยวะเพศ อวัยวะอื่นใด หรืออุปกรณ์ใดๆไปสัมผัสกับเนื้อตัวร่างกายของอีกฝ่าย จะเป็นความผิดฐานอนาจารไม่ใช่ข่มขืนกระทำชำเรา