การศึกษาระบบนิเวศ

การศึกษานิเวศวิทยา จะประกอบไปด้วยความหลากหลายทางประชากร สามารถศึกษาได้ตั้งแต่ในระดับสิ่งมีชีวิต (Organisms) ระดับประชากร (population) ระดับกลุ่มสิ่งมีชีวิต (Community) ระดับระบบนิเวศ (Ecosystem) ระดับชีวนิเวศ (Biomes) และระดับโลกของสิ่งมีชีวิตหรือชีวภาค (Biosphere)

นิเวศวิทยา (Ecology) มีรากศัพท์มากจากภาษากรีก คือ oikos แปลว่า home และ logos แปลว่า study

องค์ประกอบของระบบนิเวศ

มี 2 องค์ประกอบดังนี้

1. องค์ประกอบที่มีชีวิต ได้แก่ พืช สัตว์ และสิ่งมีชีวิตอื่นๆ โดยจะมีบทบาทและหน้าที่ที่ต่างกัน ดังนี้

• ผู้ผลิต สามารถสร้างอาหารได้เอง ตัวอย่างเช่น พืชสีเขียว แพลงก์ตอนพืช และแบคทีเรียบางชนิด

• ผู้บริโภค ไม่สามารถสร้างอาหารเองได้ จะได้รับพลังงานจากกินสิ่งมีชวิตอื่นๆ ตัวอย่างเช่น มนุษย์ สัตว์ โดยสามารถแบ่งออกได้ทั้งสิ้น 4 ประเภทคือ ผู้บริโภคที่กินเฉพาะพืชเท่านั้น ผู้บริโภคที่กินเฉพาะสัตว์ ผู้บริโภคที่กินทั้งพืชและสัตว์เป็นอาหาร และผู้บริโภคที่กินซากพืช ซากสัตว์เป็นอาหาร

• ผู้ย่อยสลายสารอินทรีย์ เป็นสิ่งมีชีวิตที่ผลิตเอ็มไซม์ออกมาย่อยสลายซากสิ่งมีชีวิตที่ตายแล้วเป็นอาหาร โดยการดูดซึม เช่น แบคทีเรีย เห็ด รา

2. องค์ประกอบที่ไม่มีชีวิต มีความสำคัญในการช่วยทำให้เกิดความสมดุลของระบบนิเวศ สามารถแบ่งออกได้ทั้งสิ้น 3 ประเภท ดังนี้

• สารอนินทรีย์ สารจากธรรมชาติ จำพวกแร่ธาตุต่าง ๆ เป็นองค์ประกอบสำคัญในสิ่งมีชีวิต เช่น แก๊สออกซิเจน คาร์บอน น้ำ
• สารอินทรีย์ สารจากสิ่งมีชีวิต เช่น โปรตีน คาร์โบไฮเดรต ไขมัน เป็นต้น
• ปัจจัยทางกายภาพ คือ ความสัมพันธ์ของสิ่งแวดล้อมต่อการดำรงชีวิตของสิ่งมีชีวิตในระบบ เช่น แสง ความชื้น ดิน อุณหภูมิ เป็นต้น

รูปที่ 1 Ernst Haeckel นักสัตววิทยาชาวเยอรมัน
ที่มา https://th.thpanorama.com/articles/

Ernst Haeckel นักสัตววิทยาชาวเยอรมันได้มีการนิยามไว้ว่า

“The body of knowledge concerning the economy of nature – the investigation of the total relationships of the animal both to its inorganic and its organic environments.”

ระบบนิเวศมีความเกี่ยวข้องกับการถ่ายทอดพลังงานและการหมุนเวียนสารเป็นวัฐจักรต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นเพื่อให้ระบบนิเวศนั้น ๆ สามารถอยู่รอดได้ เช่น การสังเคราะห์แสงของพืช เป็นต้น

ประเภทของระบบนิเวศ

ระบบนิเวศสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ระดับ ตามลักษณะของแหล่งที่อยู่อาศัย ดังนี้

1. ระบบนิเวศบนบก (Terrestrial ecosystem)

   หมายถึง ลักษณะของระบบนิเวศที่กลุ่มสิ่งมีชีวิตภายในระบบอาศัยอยู่บนพื้นดิน เช่น ทุ่งหญ้า ป่า ทะเลทราย ที่ราบริมภูเขา ที่ราบสูง

2. ระบบนิเวศในน้ำ (Aquatic ecosystem)

   หมายถึง ลักษณะของระบบนิเวศที่กลุ่มสิ่งมีชีวิตภายในระบบอาศัยอยู่ในแหล่งน้ำ เช่น บ่อ หนอง บึง คลอง แม่น้ำ ทะเล

การนำความรู้ไปใช้ประโยชน์เกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างผู้ผลิตและผู้บริโภคในระบบนิเวศ

• สามารถควบคุมศัตรูพืชและพาหะนำโรค
• ลดค่าใช้จ่ายในการเลี้ยงดูแล สามารถควบคุมระบบได้ และเพิ่มผลผลิตทางการเกษตร
• สามารถเพิ่มผลผลิตได้โดยไม่ส่งผลให้เกิดการเสียสมดุลธรรมชาติ
• เป็นองค์ความรู้พื้นฐานในการจัดการผลผลิตทางการเกษตร รวมทั้งการจัดการของเสียจากการเกษตร
• เป็นแนวทางในการใช้และการสงวนทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่จำกัดให้เกิดความคุ้มค่า และมีทรัพยากรใช้ได้ยาวนาน